Oinarrizko kronologia

409 Alanoek, sueboek eta bandaloek Pirinioak Euskal Herritik zeharkatu zituzten
581 Leovigildoren kanpaina baskoien aurka eta Victoriacoren sorrera
589 Liliolok, Iruñeko gotzainak, Toledoko III. Kontzilioko aktak sinatu zituen
602 Baskoniako Dukerria sortu zuten, Hego Euskal Herriko herrialdeak bilduz
621 Suintilaren kanpaina baskoien aurka eta Erriberriren sorrera
635 Dagobertoren kanpaina hegoaldeko euskaldunen aurka
653 Froyaren Matxinada Txindasvintoren aurka euskaldunen laguntzarekin
711 Rodrigoren kanpaina baskoien aurka eta musulmanen inbasioa Iberiar penintsulan
714 Musulmanak Ebro bailaran ibili ziren eta Kasio kondea islamismora bihurtu zen, Banu Qasi izena hartuz
778 Karlomagnoren porrota Orreagan
781 Luis, Karlomagnoren semea, Akitaniako (Hego Euskal Herriko lurraldeak ere hartzen zituen barne) errege izendatu zuten. Paderbomeko gortean euskaldunen erara jantzita agertu zen.
782 Abd ar-Rahman I.aren kanpaina baskoien aurka
806 Frankoen agintaldia hasi zen Iruñerrin. Ordura arte belaskotarren esku egona zen.
816 Eneko Aritzak Iruñerria bereganatu zuen behin betiko
841 Muza ben Muza eta bere senide Eneko Aritza Kordobako emirraren aurka matxinatu ziren
848 Kordobako San Eulogio gotzaina Iruñean izan zen
851 Eneko Aritza hil zen urtea
905 Antso I.a Gartzez Iruñeko errege izendatu zuten
922 Antso I.a Gartzezek Naiara eta Kalagorri menderatu zituen, Leongo Ordoño II.a erregearen laguntzarekin
976 Vigilaren edo Albeldako kodexa
1004 Antso III.a Gartzez Nagusia Iruñeko errege izendatu zuten
1006 Paskual II.a aita santuak Baionako elizbarrutiaren mugak finkatu zituen
c. 1025 Gipuzkoari buruzko lehen aipamena agiri batean
1025 Donemiliaga Kukullako agiria
1040 Iñigo Lopez Harokoaren bidez, harotarren dinastiaren agintaldia hasi zen Bizkaiko Jaurerrian
1052 Naiarako Santa Maria monasterioa, Iruñeko errege-erreginak ehorzteko lekua, sortu zuten
1054 Gartzea III.a Santxez Naiarakoa Atapuercako guduan hil zen eta euskal lurraldeak Gaztelaren mende gelditu ziren
1063 Jakak frankoen lehen forua eskuratu zuen
1076 Erregea hil zuten Peñalenen eta Iruñeko Erresuma Aragoiren eta Gaztelaren artean banatuta gelditu zen
1076 Antso Ramirez aita santuaren mendeko bihurtu eta gregoriar erreforma hasi zen Nafarroan eta Aragoin
1090 Lizarrak Jakako forua eskuratu zuen Antso Ramirezen eskutik
1119 Alfontso I.a Borrokalariak Tutera konkistatu zuen
1122 Garesek Lizarrako forua eskuratu zuen Alfontso I.a Borrokalariaren eskutik
1124 Enekoez Gebarakoa, Ladron kondea, Bizkaiko Jaurerriko buru izendatu zuten Diego I.a Lopez Harokoaren ordez, hark Alfontso I.a Borrokalariarekin izandako liskarraren ondoren
1129 Iruñeko San Zernin auzoa frankoekin jendeztatu zuten Jakako foruari esker
1134 Gartzea IV.a Ramirez Berrezarleak Iruñeko Erresuma burujabea berrezarri zuen
1140 Aymeric Picaudek Kalistotar kodexa edo Liber Sancti Jacobi aurkeztu zion Konpostelako artzapezpikuari
1140 Gaztelako Alfontso VII.ak Gesaltza Añana sortu zuen, Arabako lehen hiriburua
1143 ggb. Donemiliaga Kukullako boto faltsuak
1147 Gartzea IV.a Ramirez Berrezarleak Lizarrako forua eman zion Erriberriri
1152 Akitaniako Leonor Ingalaterrako Henrike II.arekin ezkondu zen, eta Hego Euskal Herria feudo ingelesaren mende gelditu zen horrela.
1154 Antso VI.a Jakitunak Iruñean judu-komunitatea finkatzeko baimena eman zuen
1164 Antso VI.a Jakitunak Logroñoko forua eman zion Biasteriri
1177 Rikardo I.a Lehoi-bihotzak Lapurdi menderatu eta hango azken bizkondea, Gilen Raimundo, kargutik kendu zuen
1180 Antso VI.a Jakitunak Lizarrako forua eman zion Donostiari
1180 Iruñeko San Zernin auzoko burges frankoek han bizitzeko eskubidea ukatu zieten nafarrei
1180 Diego II.a Lopez Harokoak Bizkaiko Jaurerria bere dinastiarentzat berreskuratu zuen
1181 Antso VI.a Jakitunak Logroñoko forua eman zion Gasteizi
1182 Bernedok eta Antoñanak Biasteriko forua eskuratu zuten Antso VI.a Jakitunaren eskutik
1190 Rikardo I.a Lehoi-bihotzak Gaizkileen Gutuna eman zuen. Gutun haren arabera, Baionako hiria eta Lapurdi banatuta gelditu ziren.
1191 Rikardo I.a Lehoi-bihotzaren eta Antso VI.a Jakitunaren alaba Berengelaren arteko ezkon-ituna
1194 Garazi eta Amikuzeko lurraldeen gaineko nagusitasuna eskuratu zuen Nafarroak
1196 Labrazak Biasteriko forua eskuratu zuen Antso VII.a Azkarraren eskutik
1199 Bizkaiko Jaurerriko lehen hiribildua sortu zuten: Balmaseda
1200 Araba, Durangaldea eta Gipuzkoa Gaztelako koroaren mende gelditu ziren
1209 Mutrikuk eta Getariak Lizarrako forua eskuratu zuten Donostiakoaren bidez
1212 Durangaldea Bizkaiko Jaurerriaren barruan gelditu zen
1213 Baionako Societas navium elkartea sortu zuten
1214 Gasteizko frantziskotarren monasterioa sortu zuten. Kondairak dioenez, San Frantzisko Xabierkoak berak sortu zuen
1215 Joan Lurgabeak foru berria eman zion Baionari
1219 Vianak Biasteriko forua eskuratu zuen Antso VII.a Azkarraren eskutik
1234 Antso VII.a Azkarra hil egin zen hurbileko oinordekorik utzi gabe. Champagneko dinastiaren agintaldia hasi zen Nafarroan
1236 Cisterko Ordena Euskal Herrian finkatu zen Leireko monasterioaren bidez
1236 Bizkaiko Jaurerriko itsasertzeko lehen hiribildua sortu zuten: Bermeo
1238 Erresumako ohiturazko foruak edo Nafarroako Antzinako Forua idatziz jasotzeko batzordea eratu zuten. Foru horiek Nafarroako Foru Nagusiaren oinarritzat hartu ziren.
1240 Tibalt I.a Trobalaria Lurralde Santuko gurutzadatik itzuli zen
1256 Judu-komunitatea finkatu zen Gasteizen
1258 Arriagako Kofradiari buruzko lehen aipamen idatzia
1259 Goi-mailako ikastetxea ireki zuten Tuteran, Tibalt II.aren ekimenari jarraiki
1260 Arrasatek Logroñoko forua eskuratu zuen Alfontso X.a Jakitunaren eskutik
1266 Nafarroa eta Ingalaterra gerran hasi ziren elkarren aurka, Bigorrako Konderriaren jabetza zela eta
1268 Alfontso X.a Jakitunak Logroñoko forua eman zion Bergarari
1270 Tibalt II.a gurutzadetara joan zen Tunisiara eta itzulitakoan hil egin zen
1275 Frantziaren babespeko erregimena hasi zen Nafarroan, kapetatarren dinastiarekin
1276 Nafarreriako gerra piztu zen
1284 Nafarroako Joana I.a, gero Frantziako errege izan zen Filipe IV.a Ederrarekin ezkondu zen
1285 Filipe IV.a Ederrak Frantzia eta Nafarroako erregetzak bereganatu zituen. Nafarroakoa Frantziako kapetatarren dinastiaren mende gelditu zen.
1289 Zistertarrek goi-mailako ikastetxea ireki zuten Lizarran
1296 Paduretako ermandadea edo Gaztelako Marinako ermandadea sortu zuten
1297 Zuberoako Auger III.a bizkondeak bere jabetzak behin betiko galdu zituen eta ingelesen esku geratu ziren

Honako lizentzia hauek babestua: Creative Commons Attribution Non-commercial Share Alike 3.0 License

Erdi Aroa Euskal Herrian, Euskomedia Fundazioa Asteasuain, 14 (Txikierdi) 20170 Usurbil (Gipuzkoa). Tlf: 943 32 22 62 euskomedia@euskomedia.org